Masz trudności z zapanowaniem nad impulsami i wybuchasz płaczem podczas rozmowy z szefem? Podczas kłótni z partnerem trzaskasz drzwiami i wychodzisz? Z błahego powodu wpadasz w złość, a nawet furię i niszczysz przedmioty, bo tracisz panowanie nad sobą? A może robisz to co chcesz, bez względu na to, co o tym sądzą i jak to odbierają inni ludzie? Łamiesz zasady, bo uważasz, że one Ciebie nie obowiązują?
Czasami opanowują nas emocje, których warto słuchać, ale czasami potrafią nam odebrać panowanie nad sobą. Ludzie mówią nam wtedy, że zachowujemy się jak dziecko i … to może być prawda.
Zaczynasz się bać i sam nie wiesz dlaczego? Smucisz się i ciężko Ci znaleźć konkretny powód? A może wpadasz w złość, z którą ciężko sobie poradzić? Masz czasem wrażenie, że Twoje emocje są niewspółmierne do sytuacji? To znaczy, że warto zająć się wewnętrznym dzieckiem.
Wewnętrzne Dziecko to Twoje wspomnienie siebie samego z okresu dzieciństwa. Jeśli zamkniesz oczy i przywołasz te wspomnienia, na pewno pojawi się mnóstwo obrazów. Spróbuj wejść w nie głębiej i uważnie przyjrzyj się szczegółom. Zwróć uwagę na uczucia jakie pojawiają się, gdy doświadczasz tamtych wspomnień. Przyjrzyj się samemu sobie jako dziecku. Jak wyglądasz? W jakim jesteś nastroju? Co robisz i jak się zachowujesz? Im więcej się dowiesz o tym małym człowieku z Twojej przeszłości, tym łatwiej będzie Ci go zrozumieć i zaopiekować się nim. Dzięki temu łatwiej Ci będzie identyfikować Twoje potrzeby emocjonalne.
W terapii schematów wyróżniamy 5 podstawowych potrzeb emocjonalnych:
Z punktu widzenia psychologii, jeśli potrafisz zaspakajać powyższe potrzeby w adaptacyjny sposób (nie krzywdzący, szanujący siebie i innych) to znaczy, że wykształciłeś zdrowego dorosłego. Osoby dotknięte problemami psychicznymi często mają trudności z zaspakajaniem wymienionych potrzeb emocjonalnych.
Konsekwencje niewłaściwego zaspakajania potrzeb w dzieciństwie mają wpływ na dorosłe życie. Dotyczy to sytuacji, gdy potrzeba jest zaspakajana w niewystarczający sposób przez rodziców, jak i w sytuacji, kiedy dziecko otrzymuje zbyt wiele. Jeśli ważne potrzeby danej osoby nie zostały zaspokojone w dzieciństwie to pewne jej emocjonalne części nie mogą dorosnąć, a jej sposób zachowania jest wynikiem trybu dziecięcego.
Tryby dziecięce charakteryzują się silnymi emocjami powstały w momencie, kiedy podstawowe dziecięce potrzeby nie były adekwatnie zaspakajane. Uczucie smutku, złości, wstydu czy osamotnienia są wówczas przesadnie nasilone i bardzo trudno jest nam się uspokoić.
Tryby dziecięce uruchamiają się na ogół wtedy, gdy czujemy się odrzuceni, opuszczeni lub naciskani. W takich sytuacjach zaspokojenie podstawowych ludzkich potrzeb, jak potrzeba bliskości, bezpieczeństwa czy autonomii zdaje się zagrożone, choć obiektywnie nie musi takie być.
Przykładowo, jeśli bliska Ci osoba odwołała wyjście do kina, na które tak się cieszyłeś i w reakcji na to zdarzenie czujesz się bardzo rozczarowany, niekochany, porzucony lub wściekły to znaczy, że uruchomi się Twój tryb dziecięcy. Z punktu widzenia dorosłego, rozumiesz powody odwołania spotkania i wiesz, że tej osobie na tobie zależy. Mimo to przytłaczają cię silne uczucia, zaczynasz płakać albo zostawiasz wszystko i chowasz się pod kołdrę.
W terapii schematów wyróżniamy 3 rodzaje trybów dziecięcych. Każdy z tych trybów jest związany z przesadnym odczuwaniem konkretnych emocji i typowymi dla tego trybu zachowaniami, pojawiającymi się w przypadku jakiegoś kryzysu emocjonalnego.
TRYB WRAŻLIWEGO DZIECKA
Tryb Wrażliwego (samotnego, skrzywdzonego) Dziecka uruchamia się, kiedy podstawowe potrzeby emocjonalne nie są spełnione. Wiąże się z odczuciami przygnębienia i lęku- ze wstydem, poczuciem osamotnienia, strachem, smutkiem lub poczuciem zagrożenia. Możemy czuć się bezbronni, odizolowani, gorsi, wadliwi i niekochani.
Przykład: Ewa często jako dziecko się przeprowadzała. Nie należała do żadnej grupy rówieśniczej „bo wszędzie była tą” nową”. Czuła się izolowana. Teraz jako studentka ma grono znajomych. Kiedy jednak planują wspólne wyjście, a nie zwrócą się do niej wprost, potwierdzając, że ona też jest zaproszona, od razu czuje się wykluczona, choć nic na to nie wskazuje.
TRYB ZŁOSZCZĄCEGO SIĘ DZIECKA
W Trybie Złoszczącego się Dziecka odczuwamy wściekłość, złość, a nawet furię. Stajemy się porywczy, buntujemy się przeciwko złemu traktowaniu. Kiedy dominuje złość, jesteś rozdrażniony lub odczuwasz dużą frustrację, ponieważ Twoje potrzeby emocjonalne np. uwagi lub akceptacji nie są zaspakajane. Taka złość może być wyrażana w postaci raniących uwag czy ostrej krytyki rozmówcy.
Przykład: Adam pracuje jako programista i bardzo stara się robić wszystko tak, by wszystkich zadowolić. Zawsze zabiega o to, by zrobić dobre wrażenie. Jednocześnie łatwo go zranić. Często czuje się odrzucony i jest przekonany, że nie jest traktowany sprawiedliwie. Jako dziecko był ostro krytykowany, rzadko doświadczał uwagi i miłości. Obecnie kiedy Adam uważa, że jest krytykowany wpada w złość. Rzuca sarkastyczne uwagi, wysyła obraźliwe e-maile, nawet jeśli ktoś tylko chciał mu pomóc i zasugerował pewne rozwiązanie.
TRYB IMPULSYWNEGO DZIECKA
W Trybie Impulsywnego (niezdyscyplinowanego, rozpieszczonego) Dziecka pod wpływem impulsów lub pragnień działamy w samolubny, niekontrolowany sposób. Nie rozważamy konsekwencji, jakie impulsywne zachowanie będzie miało dla nas i dla innych osób. Mamy trudności z odroczeniem gratyfikacji i jest nam trudno kończyć rutynowe czy nudne zadania, bo szybko się frustrujemy i poddajemy. Jesteśmy niecierpliwi i możemy sprawiać wrażenie „rozpieszczonego” .Potrzeby, które zaspakajamy często nie należą do podstawowych lecz zachcianek.
Typowe przykłady to wydawanie dużo pieniędzy na niepotrzebne rzeczy, nadużywanie substancji psychoaktywnych, uprawianie seksu bez zabezpieczenia, kompulsywne objadanie się. Wspólną cechą tych zachowań jest zaspakajanie doraźnych pragnień bez względu na konsekwencje.
Oprócz wyżej wymienionych istnieje jeszcze zdrowy tryb: TRYB SZCZĘŚLIWEGO DZIECKA
W Trybie Szczęśliwego Dziecka odczuwasz ciekawość i radość, potrafisz czerpać przyjemność z różnych zajęć i zabaw. W tym trybie robimy wesołe i przyjemne rzeczy np. idziemy do kina, gramy w planszówki, przebieramy się w stroje karnawałowe.
Silny tryb Szczęśliwego Dziecka chroni nasze zdrowie psychiczne. Dla wielu osób celem może być rozwinięcie i wzmocnienie tego trybu. Zawsze należy dążyć jednak do równowagi-stała aktywność Szczęśliwego Dziecka nie byłaby właściwa. Twoim trybem powinien być –Zdrowy Dorosły. Ważne jest jednak zauważenie u siebie potrzeby zabawy i oderwania się od codzienności.
Zdarzyło Ci się wybuchnąć czy zareagować nieadekwatnie do sytuacji. Nakrzyczeć na kogoś mimo, że ta osoba nie zrobiła Ci nic złego. Rozpłakać się z powodu „błahostki”, która w danym momencie wydawała Ci się czymś ważnym. I co wtedy zrobiłeś? Zignorowałeś problem i starałeś się zapomnieć. Starałeś się przeanalizować, dlaczego tak się zachowałeś, ale przyczyn szukałeś w zasięgu wzroku. Mówiłeś o zmęczeniu, stresie bądź złym dniu! Te czynniki wpływają na nasze samopoczucie. Jednak jeśli po przeczytaniu tego artykułu zastanawiasz się czy przyczyna nie leży głębiej –w Twoim dzieciństwie –polecam Ci książkę „Emocjonalne pułapki przeszłości” G. Jacob, H. Van Genderen, L. Seebauer, na podstawie której powstał ten artykuł, która traktuje o terapii schematów. Znajdziesz w niej ćwiczenia jak leczyć tryb Wrażliwego Dziecka jak również jak przejmować kontrolę nad trybami Złoszczącego się i Impulsywnego Dziecka. Ważne jest abyś potrafił rozróżniać poszczególne tryby dziecięce. Ułatwia to zidentyfikowanie aktualnych potrzeb. Kiedy zauważysz, że jesteś w trybie Wrażliwego Dziecka będziesz potrzebować opieki, troski, akceptacji, poczucia bezpieczeństwa, może kierunkowskazu. W trybie Złoszczącego się/Impulsywnego Dziecka Twoim zadaniem będzie stawianie granic.
Zygmund Freud powiedział, że najważniejszym celem terapii jest nauczenie się jak być dobrą matką i dobrym ojcem dla samego siebie. Wyciszenie/ukojenie niektórych trybów może być jednak zbyt bolesne, by wykonywać je samemu- wtedy sięgnij po pomoc psychologa-terapeuty.
Dziecko w rodzinie alkoholowejAutor: mgr Joanna Matusik Każda rodzina to system, który składa się z poszczególnych części, które wzajemnie na siebie wpływają. Sytuacje, które zdarzają
Adaptacja dziecka do przedszkolaAutor: mgr Anna Strachota Pierwszy miesiąc przebywania Waszego dziecka w nowym środowisku. Rozpoczął się proces budowania relacji zarówno z opiekunami jak i
Nałóg miłości – czyli jak kocha osobowość zależna?Autor: mgr Kamila Borkowska Poświęcenie? Zrobienie wszystkiego dla ukochanej osoby? Chęć przebywania tylko z nią? Bez niej świat staje
