psycholog psychoterapeuta
Logowanie
Zaloguj
Czym jest odporność psychiczna - model 4C, test
Autor: mgr Joanna Szlasa - Więczaszek

Żyjemy w niezwykle trudnych czasach. Codzienność przynosi wiele trosk i problemów. Natłok informacji, panika i chaos społeczne, przeciążenie obowiązkami domowymi i zawodowymi, presja czasu i naciski zewnętrzne powodują, że jesteśmy w permanentnym stresie. I właśnie od poziomu naszej odporności psychicznej zależy to, jak sobie z tym poradzimy oraz, jak to będzie oddziaływać na nasz dobrostan.

Początki badań nad odpornością psychiczną wywodzą się z psychologii sportu. Na początku lat 80-tych XX w. psycholog sportu Jim Loehr posłużył się terminem odporności psychicznej w nawiązaniu do poprawy wyników w sporcie. Określił odporność psychiczną, jako zdolność do stałego działania w górnym przedziale możliwości danego człowieka niezależnie od występujących okoliczności konkurencyjnych. Połączył zatem odporność psychiczną z wydajnością w rozumieniu sportowym. Koncepcja ta była rozwijana w kolejnych latach. Prowadzono badania na sportowcach mierząc ich poziom odporności psychicznej i jej wpływ na wyniki w sporcie. W roku 2002 badacze Jones, Hanton i Conaughton wysnuli stwierdzenie, że sportowiec odporny psychicznie to osoba wykazująca zdolność radzenia sobie ze stresem i lękiem, które wynikają z silnej presji odczuwanej wskutek rywalizacji. W toku prowadzonych badań zauważono, że odporność psychiczna jest ważna w każdym aspekcie życia, nie tylko w sporcie, ale także w pracy, domu, edukacji czy biznesie. Rozwój różnych teorii dotyczących odporności psychicznej przeniknął ze sportu do pozostałych dziedzin, wszędzie tam, gdzie występują stres, presja, wyzwania i cele.

Czym jest odporność psychiczna?

Współcześnie odporność psychiczna jest rozumiana, jako zdolność do efektywnego radzenia sobie z czynnikami stresu, presją i wyzwaniami pozwalająca na osiągniecie wydajności odpowiadającej własnym możliwościom niezależnie od okoliczności. Z pojęciem odporności psychicznej wiąże się termin rezyliencji (prężystości) oraz twardości. Rezyliencja to umiejętność dochodzenia do siebie po porażce. Mówiąc wprost to zdolność odbicia się od dna. Aby dojść do siebie musimy skorzystać z naszych wewnętrznych zasobów tj. umiejętności i kompetencji, które nam w tym pomogą. Natomiast twardość to zdolność do znoszenia trudnych warunków czy sytuacji. Zarówno rezyliencja, jak i twardość wpływają na wzmocnienie psychiczne.

Test MTQ48

Model 4C odporności psychicznej

Obecnie najbardziej znaną koncepcją odporności psychicznej jest model czteroczynnikowy tzw. 4C, który wyróżnia cztery komponenty odporności psychicznej:
  • Kontrola – składa się z dwóch ważnych obszarów tj. poczucia wpływu na własne życie, które wskazuje na ile wierzymy, że możemy wpłynąć na to, co się dzieje wokół nas oraz umiejętności zarządzania emocjami, czyli miary tego, na ile kontrolujemy swoje emocje oraz ujawniamy swoje stany emocjonalne innym
  • Zaangażowanie – obszar, który pokazuje zdolność realizacji określonych celów, umiejętność planowania oraz konsekwencję w działaniu, składa się zatem z orientacji na cel oraz determinacji
  • Wyzwanie – obszar, który składa się z gotowości do podejmowania ryzyka oraz podejścia do rezultatów, zarówno dobrych i złych, czyli pokazuje jak reagujemy na konieczność bycia elastycznym
  • Pewność siebie – składa się z dwóch obszarów tj. wiary we własne umiejętności, czyli przekonania, że mamy odpowiednie zasoby, aby podjąć się konkretnego zadania lub działania i je ukończyć oraz pewności siebie w kontaktach interpersonalnych, czyli umiejętności radzenia sobie z krytyką oraz nieprzychylnymi uwagami.
Badanie odporności psychicznej

Koncepcja ta została ujęta w teście do badania odporności psychicznej MTQ48 autorstwa D. Strycharczyka i P. Clough’a. Wyniki z badania pozwalają na ocenę ogólnej odporności psychicznej wraz z interpretacją wyników uzyskanych w czterech aspektach. Ten model odporności psychicznej pozwala zrozumieć i uświadomić sobie powody naszych reakcji, a w szczególności sposób i przyczyny reakcji na sytuacje stresowe, wyzwania oraz presję.

Jak zwiększyć wytrzymałość psychiczną?

Poznając swój poziom odporności psychicznej jesteśmy w stanie rozpoznać, które elementy uniemożliwiają lub utrudniają nam wykorzystanie w pełni swojego potencjału i osiągnięcie dobrostanu. Poprzez zwiększenie świadomości oraz odkrycie tych czynników możemy nad nimi pracować. Czasem wystarczą drobne zmiany w naszym myśleniu, podejściu, postrzeganiu siebie, a mogą znacznie wpłynąć na odporność psychiczną. Poziom odporności psychicznej zależy zarówno od czynników genetycznych, jak i od środowiska, które nas kształtuje. Można się urodzić z wysoką odpornością psychiczną, bądź ją w sobie wykształcić, co jest niezwykle ważne. Praca nad odpornością psychiczną przekłada się na korzyści i rezultaty w obszarach takich jak np.:
  • realizacja celów
  • radzenie sobie ze stresem
  • poprawa umiejętności społecznych
  • wykorzystywanie szans i okazji
  • kończenie wyznaczonych zadań

Badanie odporności psychicznej- test MTQ48

Zatem rozwijanie odporności psychicznej jest niezwykle ważnym procesem, który umożliwia jak najlepsze wykorzystanie naszych zasobów wewnętrznych oraz poznanie technik i narzędzi, które będą wspierały ten proces.

W tej pracy pomocne jest poznanie swojego poziomu odporności psychicznej poprzez wykonanie testu MTQ48 oraz omówienie go z konsultantem na sesji feedbackowej. Jest to baza, która daje podstawę do sprawdzenia, jakie obszary wymagają pracy i rozwoju.

Literatura źródłowa:

D.Strycharczyk, P.Clough (2017). Odporność psychiczna, Sopot, GWP