psycholog psychoterapeuta
Logowanie
Zaloguj
Postawy rodzicielskie
Autor: mgr Anna Borucka

Rodzina wywiera znaczący wpływ na rozwój człowieka. Sposób postępowania, styl wychowania i określone postawy rodziców mogą pozytywnie lub negatywnie oddziaływać na kształtowanie osobowości dziecka, jego rozwój poznawczy, społeczny czy emocjonalny.

W literaturze psychologicznej istnieje wiele różnych ujęć teoretycznych oraz typologii dotyczących postaw rodzicielskich. Jedną z nich jest typologia postaw rodzicielskich według Marii Ziemskiej. Wyróżnia ona postawy pozytywne oraz negatywne.

Postawy rodzicielskie pozytywne charakteryzują się:

  1. AKCEPTACJĄ – czyli przyjęciem dziecka takim jakim jest (jego możliwości i ograniczeń, cech fizycznych). Kontakt z dzieckiem jest dla rodziców przyjemnością. Rodzice stosują pochwały/wzmocnienia oraz informują dziecko o przekraczaniu granic lub zachowaniu nagannym. Dziecko ma poczucie bezpieczeństwa.
  2. WSPÓŁDZIAŁANIEM – czyli zainteresowaniem i zaangażowaniem rodziców w pracę/zabawę dziecka. Angażowanie dziecka w sprawy domu (czynności domowe/obowiązki) są odpowiednie do jego możliwości rozwojowych. Rodzice współdziałają z dzieckiem we wzajemnym wykonywaniu różnych czynności ale także podczas wzajemnej wymiany uwag, obserwacji, zdań.

3. DAWANIEM ROZUMNEJ SWOBODY – w miarę dorastania dziecka, rodzice starają się dać większą swobodę w działaniu, pracy dziecka (przy zachowaniu prawidłowego autorytetu). Rodziców cechuje obiektywizm w ocenie ryzyka (jak duże jest niebezpieczeństwo danego zachowania, jak może wpłynąć dany czynnik na zachowanie mojego dziecka, czy jak puszczę rękę dziecka na pasach czy stanie się mu krzywda).

4. UZNANIEM PRAW DZIECKA – jako równych. Rodzice dostosowują się do fazy rozwoju w której znajduje się dziecko – pozwalają mu na swobodę, odpowiedzialność za własne działanie. Zamiast wymuszania i narzucania stosują szerokie wyjaśnianie i tłumaczenie. Oczekiwania rodziców są na miarę możliwości dziecka.

„Wiedza o postawach rodzicielskich oraz umiejętność ich rozpoznawania i badanie czynników wpływających na ich kształtowanie , otwiera możliwość odpowiedniego oddziaływania na rodziców, co stanowi istotną pomoc w odpowiedzialnym pełnieniu przez nich roli rodzicielskiej”.

Maria Ziemska

Do postaw negatywnych, które wyróżnia Ziemska należą natomiast:

1. postawa rodzicielska unikająca

Postawa unikająca charakteryzuje się ubogim stosunkiem uczuciowym lub wręcz obojętnością uczuciową względem dziecka. Przebywanie z dzieckiem nie należy do przyjemności, rodzic stroni od przebywania z dzieckiem i wspólnego spędzania czasu. Kontakt z dzieckiem jest z pozoru dobry – relacja opiera się na rzekomym liberalizmie, nadmiernej swobodzie i zastępowaniem kontaktu za pomocą prezentów. W postawie unikającej możemy zauważyć, że rodzic stara się ograniczyć kontakt do minimum, może zbywać próby nawiązania kontaktu przez dziecko, ignorować je. Rodzic prezentujący ten typ postawy może być niedbały i niekonsekwentny we wprowadzaniu i przestrzeganiu wymagań. Charakterystyczne dla tego typu postaw może być też brak angażowania dziecka w sprawy domu i rodziców (odpowiednio do wieku rozwojowego dziecka).

2 . postawa odtrącająca

Postawa odtrącająca charakteryzuje się nadmiernym dystansem uczuciowym i dominacją rodzica. Dziecko może być odbierane jako ciężar, rodzice mogą szukać takiego miejsca (przedszkole/szkoła/inne placówki), który przejmie ich obowiązki i uwolni od niewygody. Obowiązek wychowawczy rodzice mogą postrzegać jako coś co przekracza ich siły i możliwości. Rodzice w tej postawie mogą: nie okazywać uczuć pozytywnych; demonstrować negatywne, otwarcie krytykować dziecko, nie dopuszczać go do głosu, nie wnikać w motywy zachowania dziecka czy jego potrzeby, kierować dzieckiem przy pomocy rozkazów. Postawa odtrącająca może charakteryzować się również: brakiem uznania jakichkolwiek pozytywów u dziecka, brakiem tolerancji dla jego niedociągnięć/ wad/ braku zdolności do wykonania czegoś.

3. postawa nadmiernie chroniąca

Postawa nadmiernie chroniąca charakteryzuje się bezkrytycznym podejściem do dziecka. Mogą występować takie zachowania jak: traktowanie dziecka jak dzidziusia, niedocenianie jego możliwości, przesadna opiekuńczość, rozwiązywanie za dziecko problemów/trudności, pobłażliwość względem niego, niedopuszczanie do samodzielności, usuwanie wszelkiego ryzyka. Postępowanie matki i/lub ojca może być uzależniające i/lub ograniczające swobodę (nawet jeśli dziecko byłoby w stanie wykonać daną czynność samodzielnie. Rodzice mogą także ograniczać swobodę w doborze kolegów/koleżanek, izolować społecznie dziecko. Postawa nadmiernie chroniąca charakteryzować się może także nadmiernym zaabsorbowaniem matki i//lub ojca o zdrowie dziecka oraz nadmierną ochroną przed „niebezpieczeństwem” (np. przed ruchliwą ulicą – przeprowadzanie 12 latka przez pasy za rękę; przed ruchem – żeby się nie spociło). Rodzic może nadmiernie bronić dziecko przed zarzutami lub konsekwencją (np. gdy dziecko uderzyło kolegę – winny jest zawsze kolega; gdy dostanie złą ocenę – winny będzie nauczyciel). Rodzice mogą także ulegać dziecku; tolerować jego zachowania niepożądane/trudne; pozwalać dziecku na łamanie zasad panujących w domu.
rodzic i dziecko

4. postawa nadmiernie wymagająca

Postawa nadmiernie wymagająca charakteryzuje się tym, że rodzice zakładają, że dziecko zrealizuje wymagania jakie mu stawiają, dostosuje się do zasad. Dziecko żyje pod presją „idealnego wzorca”. Postawa nadmiernie wymagająca wiązać się może także z: narzucaniem autorytetu, stawianiem wygórowanych wymagań, ograniczaniem swobody, rządzenie dzieckiem, stosowaniem bardzo sztywnych reguł; nie dopuszczaniem dziecka do samodzielności oraz brania odpowiedzialności za własne decyzje. W tej postawie, rodzice mogą dążyć do przyspieszania rozwoju dziecka (np. przeskakiwanie w szkole na wyższe szczeble edukacyjne – bez analizy rozwoju emocjonalno-społecznego dziecka);  nastawienie na osiągnięcia; wysoka krytyka dziecka (np. gdy rysując wyjdzie za linię; nie rzuci celnie do kosza).

Jeżeli nurtuje Cię kwestia Twoich relacji z dzieckiem, budowania z nim więzi, postawy rodzicielskiej oraz jej wpływu na rozwój dziecka – zasięgnij porady specjalisty. Podczas spotkania psycholog pomoże Ci dobrać odpowiednie działania mające na celu rozwijanie i wzmacnianie postaw pozytywnych.

Literatura:  Ziemska M. 1973, „Postawy rodzicielskie”, Warszawa, Wyd. Wiedza Powszechna.

Pomoc psychologiczna dla rodziców
dziecko wybawca w konflikcie rodziców
Psychologia

Dziecko w konflikcie rodziców

Dziecko w konflikcie rodzicówAutor: mgr Kamila Borkowska   „Powiedz mamie, że tak nie może postępować”. „Powiedz tacie, że mama ma rację”. „Jak możesz bawić się

Czytaj więcej »
23 lipca, 2020
Książki psychologiczne - recenzje

Zaniedbani emocjonalnie w dzieciństwie

Zaniedbani emocjonalnie w dzieciństwieAutor: mgr Joanna Matusik Ludzie często zupełnie nie zdają sobie sprawy, że byli zaniedbywani emocjonalnie, aż do chwili, gdy o tym przeczytają.

Czytaj więcej »
29 czerwca, 2021