Bliskość to jeden z najważniejszych elementów relacji. Nie tylko tych romantycznych ale również przyjacielskich, koleżeńskich czy rodzinnych. Każdy z nas jej potrzebuje, ale mimo to odbieramy ja inaczej. Bliskość często kojarzy się z fizycznym jej aspektem, to bliskość jakiej najbardziej pragniemy to ta emocjonalna – dotyczy mówienia o swoich uczuciach, przeżyciach, ale też pragnieniach i potrzebach. Dotyk i fizyczna intymność nie jest warunkiem bliskości, ale jest jej ważnym elementem. Prawdziwa bliskość w związku to nasze głębokie pragnienie bycia kochanym bezwarunkowo.
Istnieją osoby, które zamiast cieszyć się bliskością, boją się jej i unikają (choć są w związku i darzą swojego partnera uczuciem). Osoby zmagające się ze strachem przed bliskością czasem podświadomie wybierają styl życia, który nie sprzyja tworzeniu się relacji, np. bardzo dużo pracują lub często wyjeżdżają w delegacje, usprawiedliwiając brak partnera obowiązkami zawodowymi. Lęk przed bliskością często towarzyszy seksoholikom, alkoholikom, osobom z syndromem DDA. Problem z bliskością występuje również u współczesnych singli. Spotykają się na seks, luźne rozmowy, szukają relacji, w których nie mogą się w pełni zaangażować. Wiele singli buduje poczucie swojej wartości na istnieniu wielu adoratorów i relacji „bez zobowiązań”.
Każdy pragnie bliskości, ale czasami strach przed związkiem jest na tyle silny, że nie pozwala na wejście w zdrową intymną relację. Lęk przed bliskością może długo pozostać nieuświadomiony. Część osób racjonalizuje swoją dolegliwość, wmawiając sobie i otoczeniu, że samotność im służy i nie chcą wchodzić w związki. Może być tak, że ujawni się właśnie wtedy, gdy spotkamy kogoś, na kim nam bardzo zależy.
Dlaczego odczuwamy obawy przed czymś, co przeważnie jest pozytywnym odczuciem? Otóż podstawowy problem lęku przed bliskością to: „Boję się zbliżyć do kogoś, bo boję się zranienia”. Filofobia, czyli strach przed zakochaniem jest podświadoma- nie odrzucamy bliskości świadomie i z intencją. Osoby, które na nią cierpią, nie potrafią wytłumaczyć swojego zachowania. W chwilach intymności emocjonalnej i fizycznej zachowujemy się w określony sposób – taki, który spowoduje napięcie w nas albo w drugiej osobie. Tak, abyśmy mogli odepchnąć, albo zostać odepchnięci.
Lęk przed emocjonalną bliskością może mieć różne formy i przyczyny. Źródło lęku może być związane z tym, jak byłeś traktowany jako dziecko, ale również wpływ może mieć jakość relacji z opiekunami podczas okresu dojrzewania, obserwowane wzorce relacji oraz wcześniejsze osobiste doświadczenia w tworzeniu związków.
Sięgnijmy do wczesnych lat życia i doświadczeń z ważnymi osobami, zwłaszcza z matką w okresie niemowlęcym. W relacji z nią dziecko uczy się bowiem, jak być w relacji z innymi, dlatego dużo zależy od tego, jak matka reaguje na jego potrzeby. Jeśli na przytulenie i miłość trzeba zasłużyć wówczas w dziecku pojawiają się wątpliwości czy jest godne miłości, wystarczająco dobre, aby zostać pokochanym przez drugiego człowieka.
Brak akceptacji dla samodzielności dziecka, narzucanie własnych decyzji, może skutkować przeświadczeniem, że niezależności i bliskości nie da się pogodzić. Takie zachowanie może budzić bunt, niechęć i strach przed zaangażowaniem się, bo jest kojarzone z przejęciem pełnej kontroli nad życiem przez kogoś innego i utratą własnej wolności. Tak więc nadmierna troska i nadopiekuńczość mogą rozwinąć lęk przed bliskością w dorosłym życiu.
Bliskość może wywoływać niepokój i strach, jeśli dorosły człowiek w dzieciństwie nigdy nie wiedział, z czym wiąże się kontakt z rodzicem – na przykład jeśli rodzic nadużywał alkoholu. Nie trzeba jednak dorastać w rodzinie dysfunkcyjnej, żeby mieć problemy w nawiązywaniu bliskich relacji. W pozornie ułożonej rodzinie mogą pojawiać się podobne elementy, jak w rodzinie dysfunkcjonalnej, np. nieprzewidywalność zachowań rodziców, przemoc psychiczna, zbyt wygórowane wymagania. Często dla stworzenia zachwianego, niepewnego modelu bliskości wystarczą pozornie ”błahe” rzeczy, jeśli tylko wystarczająco często się powtarzają.
Obserwowanie funkcjonowania związku naszych rodziców oraz innych w najbliższym otoczeniu również wpływa na nas i staje się wzorcem do zbudowania ogólnego, uniwersalnego schematu naszego działania. Jeśli ktoś dorasta w skonfliktowanej rodzinie, gdzie obecne są ciągłe kłótnie, pretensje – miłość może postrzegać przez pryzmat trudnych doświadczeń. A doświadczenia te mogą skutecznie wzmacniać lęk przed miłością. Kiedy dziecko widzi, że matka dba o dom, o męża, jednak spotyka się z odrzuceniem, lekceważeniem, czy obojętnością to tworzy przekonanie, że dawanie siebie drugiej osobie się nie opłaca. Ponadto zdrada w rodzinie lub doświadczenie jej w poprzednich związkach również może być przyczyną lęku przed wchodzeniem w związek, angażowaniem się i dzieleniem sobą z drugą osobą.
Wszystkie wcześniejsze doświadczenia kształtują to, co ludzie myślą o sobie i innych. U osób, które miały doświadczenie, że bliscy opuszczają albo ranią tworzy się przekonanie, że jeśli się z kimś zwiążą to i tak związek się skończy, a oni zostaną zranieni. Mówią: „Jeżeli zacznę się z kimś spotykać, on mnie na pewno zawiedzie”. To, jak myślą, wpływa na to, jak działają. Wolą pozostać w samotności, z przekonaniem, że ludzie zawodzą, a prawdziwe szczęśliwe związki nie istnieją. Często myślą: „nie mam szczęścia do związków”, „Nie ma fajnych facetów”. Problem w tym, że nawet, gdy pojawia się ktoś bezpieczny, unikają go. Podłożem lęku przed bliskością często jest przekonanie, że dana osoba nie zasługuje na bezwarunkową miłość i wsparcie. Zgodnie z tym podejmuje działania, którymi „zapracowuje” sobie na miłość. Tak więc osoby, w zależności od tego, jakie mają przekonania bądź jak nauczyły się dotychczas radzić z różnymi trudnymi sytuacjami, mają różne sposoby reagowania na lęk.
Jeśli osoba nie czuje się bezpiecznie sama ze sobą i dodatkowo nie otrzymała tego poczucia w domu, unikanie tego, co nieznane będzie jej podstawowym mechanizmem obronnym.
Jedni z lęku przed bliskością stają się nadmiernie opiekuńczy wobec partnera, zagarniają go. Inni unikają uczucia utrzymując dystans emocjonalny albo nawiązując romanse, które z natury nie wymagają wchodzenia w głęboki kontakt. Szukają powodów, dla których związek nie ma sensu, nie uda się. Osoby lękające się bliskości wiążą się na krótko albo lokują uczucia w osobach niedostępnych lub takich, z którymi związek nie jest możliwy. Będąc w związku mogą sabotować relacje na wiele sposobów. Przykładem są nadmiernie krytyczna ocena partnera, podejrzliwość wobec niego, oskarżanie o niewierność, itp. Bywa, że prowokują do rozpadu związku np. kłótniami, bzdurnymi zarzutami, czepianiem się.
Jedną z najprostszych i najpowszechniejszych ucieczek przed bliskością jest uciekanie w inne aktywności-obecnie najłatwiej dostępne są portale społecznościowe. Osoby siedzące razem w kawiarni-każda wpatrzona w ekran swojego smartfona niezwracająca uwagi na partnera to jakże częsty obraz naszych czasów. Inne zachowania charakterystyczne to: obojętność, odwlekanie spotkań, panika przy próbie zdobycia deklaracji uczuć, trudność w podejmowaniu decyzji o przyszłości, szukanie drugiego dna w zachowaniu partnera. Może się też pojawiać brak zainteresowania seksem lub reagowanie blokadą na dotyk. Potrzeba bycia blisko i jednocześnie lęk przed tym mogą być wytłumiane poprzez alkohol lub substancje psychoaktywne.
Czasami, gdy w relacji obie osoby mają lęk przed bliskością to „wirują w tańcu” napędzanym przez ten lęk: kiedy on się zbliża, ona się oddala, i na odwrót. I tak mijają się i przez lata nie osiągają prawdziwej bliskości.
Bliskość pozwala leczyć cierpienie, które nosi się ze sobą z przeszłości i to które ma się dzisiaj, np. boleśnie niskie poczucie własnej wartości. Bliskość jest wsparciem w trudnych momentach, pozwala doświadczać radości, zadowolenia i satysfakcji z życia. Warto o nią dbać, bo jak pokazały badania prowadzone przez 4 pokolenia jest jednym z najważniejszym składników szczęścia. W badaniach wykazano, że mężczyźni, którzy byli mocno przywiązani do swoich rodzin, partnerek, byli zdrowsi i żyli dłużej. Ponadto nie liczy się liczba relacji, ale przede wszystkim ich jakość. Namiętność przemija, ale gdy jest bliskość, związek nadal może dawać dużo satysfakcji.
Lęk przed bliskością da się przezwyciężyć, jeśli osoba chce nad sobą pracować. Przyznanie się przed samym sobą, że to twój problem, to jeden z ważniejszych kroków. Do tej pory mogło być tak, że uciekałeś przed tym. Dzięki uświadomieniu sobie tego i zrozumieniu skąd to się wzięło, możliwe jest rozwiązanie wielu problemów. Możesz też zastanowić się, czy poradzisz sobie z tym lękiem sam. Jeśli nie, poszukaj psychoterapeuty.
Naprawienie nieprawidłowych wzorców, które mają swoje źródło w dzieciństwie jest trudne, ale istotne dla twojego osobistego rozwoju. W przejściu przez tę drogę, w odkryciu przyczyn lęku może pomóc psychoterapia. To ona pozwoli dotrzeć do źródeł, zwiększyć samoświadomość i dzięki temu poszukać właściwych, działających rozwiązań. Podczas jej trwania obserwowane i nazywane są schematy wchodzenia w relacje i ich możliwe konsekwencje. Dzięki temu, będąc świadomym swoich zachowań będziesz mógł je zmienić na bardziej właściwe, dostosowane do obecnej sytuacji.
Niezależnie od przyczyn kluczem do poradzenia sobie z lękiem jest samoświadomość i wsparcie. Ludzie, którzy cię otaczają mogą ci pomóc. Znajomi, przyjaciele czynią nas silniejszymi. Umacniają pozytywne myślenie, dają nadzieję, że jesteś wartościową osobą, z którą bliskie relacje są możliwe. Relacji uczymy się nie tylko w związku intymnym, ale również w relacjach z przyjaciółmi. Ponadto rozmowa z kimś, kogo uważasz za przyjaciela, głośne nazwanie swoich lęków w czyjejś obecności często sprawia, że stają się one mniejsze i możliwe do przezwyciężenia.
Być może obserwowałeś relacje między rodzicami lub innymi osobami w twoim otoczeniu, które były dalekie od ideału. To mogło stać się powodem twojej trudności we wchodzenie w relację w życiu dorosłym. Musisz więc zastanowić się, co znaczy dla ciebie zdrowy związek, intymność i seks. Jeśli uznasz, że dobra relacja to relacja bezkonfliktowa to nigdy nie otrzymasz szansy na bliskość.
Zrozum, że nie ma idealnych związków i nie istnieje gwarancja udanego idealnego związku. Popracuj nad poczuciem własnej wartości, aby nie traktować każdej porażki i każdego odrzucenia jako końca świata, lecz jedynie jako lekcję na drodze twojego rozwoju.
Pamiętaj, że lęk przed bliskością nie jest związany z obecnym partnerem. To nie on Cię zranił, opuścił, zaniedbał. To niełatwe, ale spróbuj oddzielić przeszłość od teraźniejszości.
Podstawą związku jest zawsze zaangażowanie i troska. Jeśli potrzebujesz zadbać o siebie w związku, ustal pewne granice. Gdy już poczujesz, że możesz zachować swoją odrębność w związku z większą swobodą i radością pozwolisz sobie na bliskość.
Ważne jest zrozumienie, że związki to nie tylko bliskość, wsparcie i dobre momenty, ale również docieranie się, konflikty, czasem trudne chwile. Jeżeli nie pozwolisz sobie na tego rodzaju sytuację w relacji, to nigdy nie zaznasz prawdziwej bliskości.
Jeśli cierpisz na lęk przed bliskością, a mimo to jesteś obecnie w związku – nie ukrywaj tego . Powiedz o swoich obawach partnerowi. To może wydawać się trudne, ale z pewnością to wiele ułatwi. Gdy o tym nie mówisz on nie wie co się z Tobą dzieje. Może zakłada najgorsze. Uzna, że go nie kochasz, nie zależy Ci, a Ty stracisz szansę na związek.
Jeśli to twój partner boryka się z lękiem przed bliskością, przede wszystkim musisz ćwiczyć cierpliwość. Pamiętaj o tym, że on tak naprawdę wcale nie robi Ci na złość. Potrzebuje przede wszystkim Twojego wsparcia, a nie ataków. Spróbuj nie reagować gniewem, jeśli „próbuje cię odepchnąć”. Może wcale nie chcieć cię odrzucić, a jedynie obawiać się twojego odrzucenia. Staraj się zapewniać mu poczucie bezpieczeństwa i odpowiadaj szczerze na dręczące go wątpliwości. Tylko w ten sposób partner nie będzie się bał przed tobą otwierać. Warto też zaproponować terapię par.
Podczas trwania terapii osoby uczą się reagować empatycznie na siebie i swoje potrzeby, a także wypracowują nowy, lepszy sposób na radzenie sobie z problemami. Partnerzy wzmacniają w sobie przekonanie, że mogą liczyć na drugą osobę, na jej troskę, obecność i wsparcie. Bycie blisko z drugą osobą staje się bardziej bezpieczne a lęk przed bliskością się obniża. Natomiast zmuszanie partnera do psychoterapii indywidualnej nie ma sensu, ponieważ bez własnej motywacji będzie raczej mało skuteczna.
Spróbuj pokonać lęk przed bliskością, korzystając z dostępu do rzetelnie prowadzonej psychoterapii online w www.poradnia-online.com
Bibliografia:
„Niekochalni. Lęk przed bliskością”, Andrzej Gryżewski, Sylwia Sitkowska
Joanna Matusik – Psycholog Psychoterapeuta
Ukończyłam całościowy 4- letni kurs psychoterapii psychodynamicznej. Zajmuję się głównie zaburzeniami emocji, nerwicami, depresją a także zaburzeniami osobowości, DDA oraz traumami. Ponadto pomagam w szeroko rozumianych trudnościach związanych z relacjami międzyludzkimi.
Nałóg miłości – czyli jak kocha osobowość zależna?Autor: mgr Kamila Borkowska Poświęcenie? Zrobienie wszystkiego dla ukochanej osoby? Chęć przebywania tylko z nią? Bez niej świat staje
Nie ma miłości bez zazdrości?Autor: mgr Joanna Szlasa Czy zazdrość jest oznaką miłości? Violetta Villas śpiewała w swoim wielkim przeboju, że nie ma miłości bez
Zaniedbani emocjonalnie w dzieciństwieAutor: mgr Joanna Matusik Ludzie często zupełnie nie zdają sobie sprawy, że byli zaniedbywani emocjonalnie, aż do chwili, gdy o tym przeczytają.
