psycholog psychoterapeuta
Logowanie
Zaloguj
Dojrzałość szkolna
Autor: Anna Strachota

Podjęcie obowiązku szkolnego to początek nowego etapu w życiu każdego dziecka. Jednak, aby mogło ono sprostać wymaganiom szkolnym i nabywać kolejne umiejętności rozwojowe, musi osiągnąć tak zwaną dojrzałość szkolną. Gotowość do nauki w placówce szkolnej nie jest czymś, co dziecko osiąga automatycznie w jednej chwili. To lata przedszkolne w dużej mierze decydują o sukcesie edukacyjnym. Czym zatem jest dojrzałość szkolna? Jaki stopień rozwoju umożliwia dziecku podjęcie nauki szkolnej? Jakie czynniki składają się na pełną dojrzałość szkolną? Na te pytania postaramy się odpowiedzieć w poniższym artykule.

Gotowość szkolna dzieci - czym jest?

Jedna z definicji dojrzałości szkolnej przedstawia ją jako osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu rozwoju fizycznego, umysłowego, emocjonalnego i społecznego, który umożliwia mu podjęcie nauki szkolnej [1]. Na dojrzałość ma wpływ stan zdrowia dziecka oraz jego indywidualne predyspozycje i zdolności. Dużą rolę przypisuje się również środowisku, w jakim dziecko żyje i dorasta.  Dojrzałość szkolna zależy także od wieku i indywidualnego tempa rozwoju psychofizycznego.  Warto podkreślić, że przygotowanie dziecka do podjęcia nauki w szkole zależy również od rodziców – przede wszystkim od czasu, który poświęcamy dziecku w domu oraz naszej współpracy z placówką przedszkolną. Wspólne spędzanie czasu z dzieckiem (gry, zabawy, rysowanie, czytanie) będzie miało znaczny wpływ na osiągnięcie gotowości szkolnej.

Na pełną gotowość szkolną składają się między innymi: dojrzałość umysłowa, fizyczna, emocjonalno-społeczna oraz zmysłowa.
dojrzałość szkolna dziecka

Dojrzałość umysłowa dziecka do nauki w szkole

O umysłowej dojrzałości dziecka do nauki szkolnej świadczy odpowiedni poziom rozwoju mowy, spostrzegania, myślenia, uwagi, pamięci. Do czynników składowych dojrzałości umysłowej dziecka będzie należało zainteresowanie nauką – zwłaszcza czytaniem, pisaniem, liczeniem oraz chęć zdobywania nowych informacji o otaczającym świecie. Kolejnym elementem będzie umiejętność skupienia uwagi na jednej czynności przez  co najmniej 20-30 minut. Dziecko dojrzałe umysłowo to takie, które powinno wykazywać orientację w relacjach przestrzennych i stosować określenia takie, jak: nad, pod, za, przed, pomiędzy. W tym wieku powinna pojawić się także umiejętność wskazywania lewej i prawej ręki oraz wykonywania poleceń dotyczących orientacji kierunkowej np. spoglądania w prawą lub lewą stronę na polecenie. Umiejętnością, która stanowi podstawę do opanowania czytania i pisania będzie poprawne rozumienie  przekazywanych informacji, poleceń, instrukcji czy treści czytanego tekstu. Oceniając dojrzałość umysłową dziecka, bierze się pod uwagę również poziom rozwoju percepcji wzrokowej, analizy i syntezy słuchowej oraz umiejętności z zakresu koordynacji wzrokowo-ruchowej. Te funkcje w dużej mierze decydują o opanowaniu umiejętności pisania i czytania.

Dziecko dojrzałe do szkoły pod względem fizycznym

Określając dojrzałość fizyczną dziecka, należy brać pod uwagę całą motorykę – zarówno tę „dużą” jak i „małą”. Motoryka duża, jest to sprawność ruchowa całego ciała. Będzie to zatem zdolność do prawidłowego koordynowania ruchów rąk i nóg podczas chodzenia; utrzymywania równowagi podczas siedzenia w ławce; jeżdżenia na rowerze, rolkach czy hulajnodze. Motoryka mała – jest to sprawność ruchowa rąk – przede wszystkim szybkość i precyzja ruchów, która będzie potrzeba naszemu dziecku podczas pisania, rysowania czy wykonywania czynności samoobsługowych takich jak na przykład wiązanie butów czy zapinanie guzików.

W przypadku nieprawidłowości z zakresu rozwoju fizycznego – długotrwałe siedzenie podczas lekcji, noszenie ciężkiego plecaka i skupianie się na zadaniach szkolnych może stanowić znaczną trudność, która przełożyć się może na osiągane umiejętności szkolne.

Dojrzałość emocjonalno - społeczna dziecka 6-cio letniego

Dziecko dojrzałe emocjonalnie adekwatnie do sytuacji potrafi okazywać uczucia, nabyło również umiejętność kontrolowania emocji (lęku, złości) i nie uzewnętrznia ich w sposób nadmiernie gwałtowny. Dziecko powinno rozstawać się z rodzicami na czas pobytu w szkole bez okazywania skrajnych emocji negatywnych (płacz, pisk, krzyk, agresja). Dziecko dojrzałe emocjonalnie odczuwa więź zarówno z grupą rówieśniczą jak i wychowawcą. W momencie niepowodzenia – potrafi w adekwatny sposób zareagować i przyjąć porażkę bez znacznych gwałtownych reakcji. Dziecko, które nie nabyło dojrzałości emocjonalnej to takie, które w nadmierny sposób reaguje na różnego rodzaju sytuacje, jest agresywne, drażliwe, szybko ulega „przeładowaniu” lub jest bardzo zahamowane, zalęknione i niepewne.
gotowość szkolna

Dziecko dojrzałe społecznie prawidłowo nawiązuje kontakty z rówieśnikami i dorosłymi. Nabyło zdolność przestrzegania reguł, zasad, umów. Dziecko rozumie co jest dobre, a co złe (np. że nie wolno krzywdzić innych). W przypadku dojrzałości społecznej warto podkreślić także umiejętność w zakresie samoobsługi: ubierania się, jedzenia, ale także  samodzielnego przygotowania się do zajęć, spakowania plecaka na następny dzień, a także samodzielnego podejmowania decyzji.  Dzieci niedojrzałe społecznie mogą izolować się od grupy rówieśniczej, niechętnie uczestniczyć w zajęciach/zabawach grupowych, wykazywać znaczną bierność, nieśmiałość, lękliwość w stosunku do rówieśników czy osób dorosłych.

Dojrzałość zmysłowa dziecka

Dziecko w wieku szkolnym powinno w sposób prawidłowy odbierać sygnały sensoryczne pochodzące z różnych zmysłów. Prawidłowy rozwój procesów SI wpływa pozytywnie między innymi na koncentrację, umiejętności szkolne, samoakceptację czy zachowanie. Jeśli procesy integracji sensorycznej zachodzą w sposób nieprawidłowy, może to skutkować zróżnicowanymi zachowaniami takimi jak na przykład: nadmiernym pobudzeniem; nadmierną aktywnością; problemami z koncentracją uwagi; sprawianiem wrażenia nie słyszenia poleceń; niezgrabnością ruchową, częstym potykaniem się, wpadaniem na przedmioty; problemami z nauką nowych aktywności ruchowych np. jazdą na rowerze, niechęcią do gier zespołowych, trudnościami z kopaniem, rzucaniem i łapaniem piłki; problemy z samodzielnością, samoobsługą (np. trudności z ubieraniem, zapinaniem guzików); opóźnioną mową; agresją, złością bez powodu, problemami z uspokojeniem się; szybką męczliwością, nieprawidłową pozycja stojącą/siedzącą; trudnościami w umiejętnościach szkolnych np. problem z czytaniem i pisaniem, rysowaniem także przepisywaniem tekstu z tablicy.

Brak pełnej dojrzałości szkolnej - konsekwencje:

  • objawy nieharmonijnego rozwoju mogą wiązać się z ryzykiem dysleksji, dyskalkulii;
  • brak dojrzałości emocjonalnej i społecznej również będzie czynnikiem zakłócającym proces edukacji/zdobywanie nowej wiedzy i umiejętności;
  • brak dojrzałości emocjonalnej może wiązać się z niechęcią dziecka do szkoły. W skrajnych przypadkach mogą pojawić się objawy somatyczne takie jak: bóle głowy, brzucha, bezsenność. Zdarza się, że dzieci te przed wyjściem do szkoły wymiotują lub mają biegunkę;
  • brak dojrzałości społecznej może spowodować wycofane z grupy społecznej/rówieśniczej lub przeciwnie, zachowania agresywne, nadpobudliwe;
  • dzieci, u których występują trudności w zakresie intelektualnym/poznawczym są zagrożone wystąpieniem specyficznych trudności w uczeniu się pisania, czytania i/lub matematyki oraz w przyswajaniu wiedzy;
  • brak dojrzałości zmysłowej może skutkować między innymi trudnościami w zachowaniu, nauce, samoobsłudze oraz komunikacji.

Nie należy bagatelizować braku dojrzałości szkolnej i liczyć na to, że dziecko „samo z tego wyrośnie”. Jeśli masz obawy, że Twoje dziecko nie osiągnęło pełnej dojrzałości szkolnej – zasięgnij porady psychologa dziecięcego.

Bibliografia:

[1] Encyklopedia psychologii, pod red W. Szewczuka, Wydawnictwo Fundacja Innowacja, Warszawa 1998, s.64.

Psycholog dziecięcy
Psychologia dzieci i młodzieży

Pedagog online – terapia pedagogiczna

Pedagog online – pomoc i terapia pedagogiczna Kim jest pedagog? Pedagogika to nauka o wychowaniu, dlatego pedagog przede wszystkim rozwiązuje problemy wychowawcze przedszkolaków lub uczniów. Dodatkowo

Czytaj więcej »
Joanna Matusik 2 października, 2023
rodzic i dziecko
Psychologia

Postawy rodzicielskie

Postawy rodzicielskieAutor: mgr Anna Borucka Rodzina wywiera znaczący wpływ na rozwój człowieka. Sposób postępowania, styl wychowania i określone postawy rodziców mogą pozytywnie lub negatywnie oddziaływać

Czytaj więcej »
Joanna Matusik 14 marca, 2021
error: Alert: Strona chroniona