Depresja mojego bliskiego - jak pomóc i wspierać?

Ludziom wciąż trudno zrozumieć, że depresja to choroba taka sama jak inne, np. grypa, zapalenie płuc czy cukrzyca.  Często rodzina nie dopuszcza do siebie myśli, że ich bliski ma depresję, zaprzeczając chorobie. Prawie wszyscy tworzą teorie lub biorą na siebie odpowiedzialność za odmienne zachowanie członka rodziny. Choroba osoby bliskiej to bardzo złożony problem. Ze strony chorego zaobserwujesz zaprzeczanie, unikanie leczenia i przyjmowania pomocy, obojętność, a u siebie dostrzeżesz zagubienie, niedowierzanie, silne zaangażowanie lub bezsilność. Spójrzmy prawdzie w oczy: depresja jest chorobą i należy ją leczyć. Jak to zrobić? Nie udawaj, że depresja to nic takiego. Przed wami długa  droga dochodzenia do zdrowia. Pamiętaj jednak, że depresja jest uleczalna. Jeśli chory to członek twojej rodziny porozmawiaj z pozostałymi osobami w rodzinie. Nie ukrywaj choroby przed dziećmi. Jeśli choruje jeden z rodziców wyjaśnij im to, by nie obwiniały się za złe samopoczucie mamy czy taty. Chory na depresje bardzo  potrzebuje twojego wsparcia i akceptacji. Właściwie każdy człowiek tego pragnie, ale w tej  chorobie może to uratować życie. Ponadto z badań wynika, że pacjenci ze wsparciem zdrowieją szybciej.

Czym jest wsparcie ?

Udzielanie wsparcia polega na podejmowaniu działań o znaczeniu emocjonalnym, materialnym lub motywacyjnym dla dobra drugiego człowieka. We wsparciu ważna jest życzliwość, akceptacja, uwaga, brak manipulacji. Wsparcie może być udzielone w postaci konkretnych czynności lub oddziaływań emocjonalnych. Dla jednych wsparciem będzie rozmowa, przytulenie, wspólne spędzenie czasu, okazane zainteresowanie, dla innych – pomoc w zakupach, poszukaniu specjalisty,  pożyczka, pomoc finansowa. No i najważniejsze, przy wsparciu chory czuje się ważny, ma poczucie, że ktoś o niego dba.

Jak mądrze wspierać?

Depresja wiąże się z ogromnym poczuciem winy i dlatego pierwszym krokiem powinna być pomoc w zrzuceniu tego brzemienia. Osoba chora obwinia się o wszystko, co najgorsze. Aby pomóc choremu, należy uzmysłowić mu, że nie jest niczemu winny, że jest potrzebny całej rodzinie. Członkowie rodziny nie powinni także za depresję  obwiniać siebie nawzajem. Niezwykle ważne jest odpowiednie przygotowanie się do pomocy choremu, zrozumienie dolegliwości oraz tego, jak sobie z nią radzić. Udzielana pomoc powinna mieć przemyślaną formę i adekwatną do kondycji chorego.   Miej na uwadze również to, że twój wpływ na odzyskanie zdrowia i zmniejszenie cierpienia u ważnej dla ciebie osoby jest znaczący, ale ma swoje ograniczenia. A oto kilka wskazówek w jaki sposób pomagać, nie szkodzić i zarazem dbać o siebie. 

1. Zaakceptuj

Największym wsparciem dla chorego jest zaakceptowanie jego stanu. Powiedz, że zdajesz sobie sprawę z tego, jak bardzo cierpi, i że jesteś z nim. Nie minimalizuj bólu emocjonalnego -kiedy mówimy: „Nie jest tak źle”, „Jutro ci przejdzie ten smutek” przeszkadzamy osobie chorej przeżyć trudne uczucia. Depresja nie jest jednak słabością ani wadą osobowości, to choroba wypartych uczuć, które domagają się uwolnienia. Nie mów również „nie przejmuj się”, bo cały problem polega właśnie na tym, że chory nie potrafi się nie przejmować. Prawdziwą krzywdę  natomiast wyrządza się choremu, starając się zmusić go do zmiany zachowania emocjonalnym szantażem „jak się nie pozbierasz, to się wyprowadzę”. Tego rodzaju ultimatum może znacząco pogłębić depresję, a nawet wywołać myśli samobójcze.
depresja jak pomóc

2. Motywuj i wzmacniaj chęci

Do zmotywowania chorego  nie używaj tzw. dopingu sportowca. Nie mów: ”dasz radę”, „na  pewno wszystko będzie dobrze”. Takie wsparcie będzie nieskuteczne, bo chory nie ma zasobów na których mógłby się oprzeć.

Nie wywieraj presji porównując z innymi ludźmi m.in. słowami: ”inni mają gorzej, a sobie radzą”, „masz zdrowe dziecko, inni na twoim miejscu cieszyliby się”…, bo to wzmacnia przygnębienie i obniża poczucie wartości. Możesz natomiast wspierać przykładami osób, które pokonały depresje, bo to może nieść nadzieje i pomóc pozbierać siły.

Choremu na depresję trudno jest określić czego chce, dlatego ważne jest pokazywanie tego co może chcieć.  Odwołuj się do tego, czego chory mógłby pragnąć , a nie co musi lub powinien robić. Używaj zdań typu ”czy masz ochotę….”, „może byś spróbował.”

3. Wspieraj leczenie

Choćbyś miał najlepsze intencje i był gotowy na wielkie poświęcenie nie zastąpisz lekarza. Lecz jak wiadomo, namówienie chorego na wizytę nie jest proste. Być może spotkasz się z zaprzeczeniem problemowi, złością, wstydem lub niezaradnością. Tymczasem rozpoczęcie wczesnego  leczenia pozwala na ograniczenie choroby. Nalegając na wizytę u lekarza- psychiatry nie ustawiaj się w pozycji atakującego: ”Jesteś chory! Lecz się.” Mów o wizycie u lekarza jako o szansie na wyzdrowienie np. ”Wydaje mi się, że dzieje się z tobą coś niedobrego. Tak się tym martwię , że nie śpię po nocach. Proszę cię, idź do lekarza”. Możesz odwołać się też do autorytetów lub poprosić o wyrażenie opinii kogoś, kto dla chorego ma znaczenie i jego zdanie dla chorego jest ważne.

Jeśli chory zdecyduje się na leczenie zaproponuj umówienie wizyty oraz zadeklaruj gotowość w towarzyszeniu podczas konsultacji. Do wizyty u lekarza psychiatry nie potrzebujesz skierowania. Lekarz uwzględniając rodzaj depresji oraz jej nasilenie zdecyduje czy chory powinien brać leki. Niekiedy chorobę można pokonać bez leków, jednak w wielu przypadkach warto się nimi wspomóc. Leki wzmacniają motywację, pomagają stłumić lęk, niepokój albo poprawić jakość snu. Czuwaj nad braniem leków, przypominaj o nich.  Podczas pojawiającej się rezygnacji wspieraj i zachęcaj do przestrzegania zaleceń. W razie wątpliwości zachęcaj bliskiego, by rozmawiał o tym z lekarzem.

4.Wspieraj podjęcie terapii

Jeśli przyczyny depresji leżą w przeżyciach, zablokowanych emocjach, nieprawidłowych schematach, związane są z traumami i stresującymi zdarzeniami zachęcaj do podjęcia psychoterapii. Gruntowne przepracowanie sytuacji i zrozumienie co sygnalizuje depresja pozwoli choremu uwolnić się od niej. Podczas terapii twój bliski otrzyma wsparcie, edukację, będzie mógł doświadczyć swoich emocji oraz przełamać szkodliwe schematy myślowe. W leczeniu depresji za korzystne uważa się przede wszystkim działanie  terapii poznawczo-behawioralnej, interpersonalnej i psychodynamicznej. Wyniki badań zagranicznych i praktyka krajów europejskich dowodzą, że skuteczna jest również terapia z wykorzystaniem internetu. Oferowana jest ona przede wszystkim osobom z objawami łagodnymi oraz umiarkowanymi. Skuteczność terapii zależy nie tylko od nurtu, ale również od terapeuty i pacjenta. Najważniejsze jest, by dobrać odpowiednią terapię do siebie.

5. Zachęcaj do aktywności i chwal

Chory może odmówić wykonania jakiejś czynności, bo nie wierzy jeszcze w swoje siły albo ich nie ma. Pozwól mu leżeć w łóżku, jeżeli odczuwa taką potrzebę. Skuteczna pomoc chorym na depresję to także zrozumienie i akceptacja zachowań chorego. Gdy poczuje się już lepiej, sam zwiększy aktywność. Depresję należy traktować jak każdą inną chorobę somatyczną. Osoba cierpiąca na depresję jest bardzo osłabiona i nawet podstawowe czynności sprawiają jej dużą trudność. Można chorego zachęcać do wykonania drobnej czynności, ale nic na siłę. W miarę odzyskiwania zdrowia sam będzie stopniowo zwiększał swoją aktywność. Sukcesem  na początku może być  pójście do łazienki i umycie zębów. Pamiętaj, żeby wtedy pochwalić. Powiedz, że to znak, że wychodzi z choroby.

6. Pomagaj w ważnych kwestiach i decyzjach

W trakcie choroby mogą się pojawić sytuacje, kiedy chory musi podjąć decyzję lub działanie. Informuj  i przypominaj jakimi ważnymi sprawami musi się zająć. Może to być spis GUS, rozliczenie PIT, opłata rachunków. Nie rób nic za jego plecami, ale odciążaj go na tyle, na ile to konieczne. Staraj się, aby był świadomy, co poza depresją dzieje się w jego życiu.

Czasami niezbędne jest tłumaczenie osobie z depresją, aby nie podejmowała decyzji istotnie wpływających na jej życie (rozwód, zwolnienie z pracy, sprzedaż mieszkania, przeprowadzka czy zaciągnięcie kredytu) w okresie nasilonych objawów. Chory widzi przecież wszystko z pesymistycznej strony, może więc łatwo podjąć błędną decyzję, której po wyjściu z choroby będzie bardzo żałował. Nie należy także chorego zmuszać lub nakłaniać do rzucania nałogów.

7. Dbaj o warunki sprzyjające zdrowieniu

W czasie choroby na depresję ważne jest również właściwe odżywianie. Zadbaj więc, by posiłki były lekkostrawne, oraz zawierały potas i magnez, gdyż są potrzebne choremu. Przypominaj o wietrzeniu pokoju w którym przebywa chory. Spróbuj zachęcić chorego do ćwiczeń fizycznych – ale nie na siłę. Najpierw wystarczy coś małego, np. 5-minutowy spacer, a wraz z poprawą samopoczucia można zwiększać czas i intensywność ruchu . Aktywność fizyczna jest ważna, bo sprzyja wyzwalaniu się substancji odpowiedzialnych za poprawę nastroju.

8. Reaguj na alarmujące objawy

Sposoby pomocy osobie w depresji zależą przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby. Jeśli chory przejawia myśli lub tendencje samobójcze, ma urojenia, jest wycieńczony, targnął się na życie koniecznie skonsultuj się z psychiatrą. Również wtedy gdy staje się agresywny, buntuje się i nie bierze leków, a jego stan się pogarsza. Czasem jedynym ratunkiem jest wizyta w szpitalu. W takich sytuacjach warto powiedzieć wprost, że martwi nas sytuacja i że zastanawiamy się nad interwencją lekarską. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego pozwala na leczenie wbrew woli pacjenta, kiedy chory zagraża własnemu zdrowiu lub życiu albo innym osobom.

9. Bądź obecny

Czasami ludzie wycofują się z kontaktów, bo uważają, że sytuacja ich przerasta.  Staraj się jednak utrzymać relacje, chociaż na początku może ci się wydawać jednostronna i będziesz więcej dawać niż otrzymasz.  Nie bój się problemów i negatywnych myśli. Nie zawsze oznaczają, że masz coś zrobić. Słuchaj swojego bliskiego, staraj się rozmawiać. Jeśli chory nie będzie odpowiadał na twoje pytanie zazwyczaj nie oznacza to ignorowania, ale zagubienie i niewiedzę. Wspólnie spędzony czas nawet jeśli nie jest wypełniony rozmową pomaga choremu. Możecie spróbować razem pomilczeć. Chory bardzo potrzebuje wsparcia i bezpieczeństwa w relacji. W czasie wspierania przydatna będzie ci cierpliwość. Niejednokrotnie znajdziesz się w sytuacji, gdy trzeba będzie kilka razy powtórzyć to samo. Twój bliski będzie potrzebował czasu, aby zaangażować się i współpracować. Nie zniechęcaj się, jeśli okaże się niegotowy do przyjęcia pomocy.
depresja jak wspierać

10. Pomagaj choremu dbając o siebie

Jeśli choruje bliska osoba, istnieje ryzyko, że zbyt mocno się zaangażujesz i zapomnisz o własnym komforcie psychicznym. Tymczasem podczas rozmów i przebywania z chorym stajesz się odbiorcą nieprzyjemnych stanów emocjonalnych. Dlatego ważne jest, żeby tak zorganizować opiekę nad chorym, by znaleźć również czas dla siebie na odpoczynek i relaks. Za wszelką cenę staraj się zachować rytm swoich zajęć, bo to uchroni cię od nadmiernej koncentracji na życiu i problemach chorego. Nie rezygnuj ze spotkań z przyjaciółmi, wyjścia na basen czy siłownię. Gdy się odprężasz, kieruj myśli i wyobrażenia w stronę spraw, które nie dotyczą chorego. Pozwól sobie pomóc, kiedy inni proponują swoje zaangażowanie. Dziel się odpowiedzialnością za chorego, by cały ciężar odpowiedzialności nie spoczywał na tobie. Wystrzegaj się wpadania w  rolę „męczennika”, „anioła stróża” czy  „bohatera”. Nie wahaj się prosić o pomoc członków rodziny czy przyjaciół.

Bibliografia:

„Depresja. Jak pomóc sobie i bliskim”, Dorota Gromnicka – Wydawnictwo Samo Sedno

„Depresja poporodowa. Możesz z nią wygrać”, Anna Morawska – Świat książki

Joanna Matusik – Psycholog Psychoterapeuta

Ukończyłam całościowy 4- letni kurs psychoterapii psychodynamicznej. Zajmuję się głównie zaburzeniami emocji, nerwicami, depresją a także zaburzeniami osobowości, DDA oraz traumami. Ponadto pomagam w szeroko rozumianych trudnościach związanych z relacjami międzyludzkimi.